Totaalvoetbal: wat is het en waar komt het vandaan?
07:00, 12 jan 2024
Het begrip totaalvoetbal is diep geworteld in de Nederlandse voetbalgeschiedenis. Het houdt in dat elke speler in het veld zowel verdedigende als aanvallende taken heeft. Rinus Michels is met deze benadering begonnen en Johan Cruijff werkte dit verder uit. De introductie van totaalvoetbal betekende een revolutie in het topvoetbal. Hoe dat precies zit, lees je in dit artikel.
Hoe totaalvoetbal begon
De geschiedenis van het totaalvoetbal gaat terug naar eind jaren 60’. Hoewel veel mensen ervan overtuigd zijn dat Rinus Michels deze manier van spelen bedacht had, beweren verschillende sportjournalisten dat Ernst Happel de grondlegger is.
Ernst Happel en Rinus Michels
Gymleraar Rinus Michels begon in 1965 als coach van Ajax. Dit was zijn eerste professionele trainersklus. Ondanks een gebrek aan ervaring werd hij in 1966, 1967, 1968 en 1970 landskampioen. Naast Ajax deed ook Feyenoord het in die periode goed. De Rotterdammers wonnen onder leiding van Ernst Happel de Europacup I in 1970. Volgens analisten en journalisten speelde Feyenoord in de finale totaalvoetbal. Anderen zijn van mening dat Rinus Michels hiermee begon rondom het zelfde jaartal.
Europacups dankzij totaalvoetbal
Toen Ajax en Feyenoord merkten dat totaalvoetbal voor aantrekkelijk spel én goede resultaten zorgden, besloten ze de tactiek constant te verbeteren. Vooral Rinus Michels ging bij Ajax aan de slag met totaalvoetbal. Sterspeler Johan Cruijff dacht vaak mee over de tactiek. Dit leidde tot drie Europacups voor Ajax en twee WK-finales voor het Nederlands elftal in vrij korte tijd. De sleutel tot dit succes was de tactiek: totaalvoetbal. Om deze reden wordt Rinus Michels beschouwd als een van de beste trainers ooit.
Johan Cruijff als belangrijkste schakel
Johan Cruijff werd door Michels de ‘ultieme katalysator voor totaalvoetbal’ genoemd. Hij noemde hem een ‘genie die de complexe formule van totaalvoetbal vertaalde naar simpel voetbal op het veld.’ Cruijff was niet alleen een speler maar ook een trainer in het veld. Zijn inzicht en begrip van totaalvoetbal maakten hem onmisbaar voor het succes van het systeem. Zowel bij Ajax als het Nederlands elftal.
Totaalvoetbal: constante wisseling van posities
Totaalvoetbal dankt zijn naam aan posities die voortdurend wisselen: aanvallers die verdedigen en verdedigers die aanvallen. Zo werkt dat per linie:
Verdediging
Voor totaalvoetbal werd geïntroduceerd, was een verdediger simpelweg een verdediger. Want waarom zou je als verdediger naar voren lopen, als je de taak hebt om te verdedigen? Dat basisprincipe werd door totaalvoetbal overhoop gegooid. De links- en rechtsback staan bij totaalvoetbal hoog en zorgen voor diepteloopacties, waardoor ze soms als aanvaller fungeren. De centrale verdedigers dribbelen regelmatig het middenveld in en melden zich ook voorin tijdens dode spelmomenten. In balbezit staat de laatste linie vaak ter hoogte van de middenlijn. Vooral in de beginjaren van totaalvoetbal werd er op de buitenspelval gespeeld.
Middenveld
Middenvelders dienen in het totaalvoetbal vooral voor de aansluiting. Bij totaalvoetbal is druk op de bal erg belangrijk. Er zit weinig ruimte tussen de linies, waardoor de tegenstander amper ruimte heeft om er onderuit te voetballen. De middenvelders fungeren als alleskunners die vooral het spel moeten lezen om goed te timen en druk te zetten. In balbezit zorgen ze voor creativiteit.
Aanval
Aanvallers moeten bij totaalvoetbal altijd druk zetten op de laatste linie van de tegenstander of de lijn van de inspeelpass eruit lopen. Daarmee zijn ze eigenlijk aan het verdedigen. De aanvallers wisselen onderling soms van positie, om verwarring bij de tegenstander te veroorzaken. De links- en rechtsbuiten moeten soms ook even als back fungeren, als de ‘echte backs’ opkomen. Posities worden dan tijdelijk van elkaar overgenomen om de veldbezetting goed te houden.
Voorbeelden van totaalvoetbal
Totaalvoetbal heeft zich in de loop der jaren ontwikkeld. Waar het in het begin vooral ongecontroleerd druk zetten was, is er nu meer zekerheid ingebouwd.
Buitenspelval
In de beginjaren werd vooral extreem veel druk gezet op de helft van de tegenstander. Risico op een tegenaanval werd verminderd door op de buitenspelval te spelen (die werkte toen nog anders). Deze manier van spelen is bijzonder mooi terug te zien op beelden uit 1974 toen Nederland tegen Argentinië speelde.
Gecontroleerde druk
Waar in de beginjaren vrijwel iedereen druk zette op de bal, zet nu vaak één of twee spelers druk op de bal, terwijl de anderen de zone dekken. Dit houdt in dat ze dat passlijn en looplijn eruit lopen, waardoor de tegenstander de bal moeilijk kwijt kan. Het hele team is op die manier betrokken bij het verdedigen.
Backs zijn aanvallers
In het huidige totaalvoetbal zijn links- en rechtsbacks vaak halve aanvallers. Niet alleen qua positionering, maar ook qua kwaliteiten. Een moderne back beschikt over snelheid, kracht en over een steengoede techniek.
Conclusie
Totaalvoetbal is meer dan een tactiek; het is een filosofie die geweldig werd uitgewerkt door Rinus Michels en Johan Cruijff en nu nog steeds aan de basis staat van veel tactische keuzes in het hedendaagse voetbal. Zowel op amateurniveau als in de absolute top. Boek een voetbalreis naar clubs als Manchester City, Liverpool of FC Barcelona om totaalvoetbal live in werking te zien.
